De mondiale kankerlast groeit

Voorafgaand aan Wereldkankerdag op 4 februari 2024 heeft het kankeragentschap van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), het International Agency for Research on Cancer (IARC), de nieuwste schattingen vrijgegeven van de mondiale last van kanker.

De WHO publiceerde ook enquêteresultaten uit 115 landen, waaruit blijkt dat een meerderheid van de landen de prioritaire kanker- en palliatieve zorgdiensten niet adequaat financiert als onderdeel van de universele gezondheidszorgdekking (UHC).

De schattingen van het IARC, gebaseerd op de beste gegevensbronnen die in 2022 in landen beschikbaar zijn, benadrukken de groeiende last van kanker, de onevenredige impact op achtergestelde bevolkingsgroepen en de dringende noodzaak om de ongelijkheid op het gebied van kanker wereldwijd aan te pakken.

In 2022 waren er naar schatting 20 miljoen nieuwe gevallen van kanker en 9,7 miljoen sterfgevallen. Het geschatte aantal mensen dat binnen vijf jaar na de diagnose kanker in leven was, bedroeg 53,5 miljoen. Ongeveer 1 op de 5 mensen krijgt tijdens zijn leven kanker, ongeveer 1 op de 9 mannen en 1 op de 12 vrouwen sterft aan de ziekte.

Uit het mondiale WHO-onderzoek naar UHC en kanker blijkt dat slechts 39% van de deelnemende landen de basisprincipes van kankermanagement bestrijkt als onderdeel van hun gefinancierde kerngezondheidsdiensten voor alle burgers, ‘gezondheidsuitkeringspakketten’ (HBP). Slechts 28% van de deelnemende landen vergoedde bovendien de zorg voor mensen die palliatieve zorg nodig hebben, inclusief pijnverlichting in het algemeen, en niet alleen in verband met kanker.

Drie belangrijke soorten kanker in 2022: long-, borst- en colorectale kanker. Uit de nieuwe schattingen die beschikbaar zijn op het Global Cancer Observatory van het IARC blijkt dat tien soorten kanker in 2022 samen goed waren voor ongeveer twee derde van de nieuwe gevallen en sterfgevallen wereldwijd. De gegevens bestrijken 185 landen en 36 vormen van kanker.

(Bron WHO - 2022)

Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus (1965) directeur-generaal van de WHO
Longkanker was wereldwijd de meest voorkomende vorm van kanker, met 2,5 miljoen nieuwe gevallen, goed voor 12,4% van het totale aantal nieuwe gevallen. Borstkanker bij vrouwen staat op de tweede plaats (2,3 miljoen gevallen, 11,6%), gevolgd door colorectale kanker (1,9 miljoen gevallen, 9,6%), prostaatkanker (1,5 miljoen gevallen, 7,3%) en maagkanker (970.000 gevallen, 4,9%).

Longkanker was de belangrijkste doodsoorzaak door kanker (1,8 miljoen sterfgevallen, 18,7% van de totale sterfgevallen door kanker), gevolgd door colorectale kanker (900.000 sterfgevallen, 9,3%), leverkanker (760.000 sterfgevallen, 7,8%), borstkanker (670.000 sterfgevallen, 7,8%). 000 sterfgevallen, 6,9%) en maagkanker (660.000 sterfgevallen, 6,8%). De heropleving van longkanker als de meest voorkomende vorm van kanker houdt waarschijnlijk verband met aanhoudend tabaksgebruik in Azië.

Er waren enkele verschillen per geslacht in incidentie en sterfte ten opzichte van het mondiale totaal voor beide geslachten. Voor vrouwen was borstkanker de meest gediagnosticeerde kanker en de belangrijkste doodsoorzaak door kanker, terwijl dit voor mannen longkanker was. Borstkanker was in de overgrote meerderheid van de landen de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen (157 van de 185).

Bij mannen waren prostaat- en colorectale kankers de tweede en derde meest voorkomende kankersoorten, terwijl lever- en colorectale kankers de tweede en derde meest voorkomende doodsoorzaken door kanker waren. Voor vrouwen stonden long- en colorectale kanker op de tweede en derde plaats wat betreft zowel het aantal nieuwe gevallen als het aantal sterfgevallen.

Baarmoederhalskanker was wereldwijd de achtste meest voorkomende kankersoort en de negende belangrijkste doodsoorzaak door kanker, goed voor 661.044 nieuwe gevallen en 348.186 sterfgevallen. Het is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in 25 landen, waarvan vele in Afrika bezuiden de Sahara. Zelfs als de verschillende incidentieniveaus worden erkend, kan baarmoederhalskanker als probleem voor de volksgezondheid worden geëlimineerd door de opschaling van het WHO Cervical Cancer Elimination Initiative.

Opvallende ongelijkheid op het gebied van kanker volgens de Human Development Index (HDI). Mondiale schattingen laten opvallende ongelijkheden zien in de kankerlast volgens de menselijke ontwikkeling. Dit geldt vooral voor borstkanker. In landen met een zeer hoge HDI krijgt 1 op de 12 vrouwen tijdens hun leven de diagnose borstkanker en sterft 1 op de 71 vrouwen eraan. In landen met een lage HDI daarentegen; terwijl slechts één op de 27 vrouwen tijdens hun leven de diagnose borstkanker krijgt, zal één op de 48 vrouwen eraan overlijden.

“Vrouwen in landen met een lagere HDI hebben 50% minder kans om de diagnose borstkanker te krijgen dan vrouwen in landen met een hoge HDI, maar toch lopen ze een veel groter risico om aan de ziekte te overlijden als gevolg van een late diagnose en onvoldoende toegang tot kwaliteitsbehandeling”, legt ze uit. Dr. Isabelle Soerjomataram, plaatsvervangend hoofd van de afdeling Cancer Surveillance bij IARC.

Het mondiale onderzoek van de WHO naar HBP’s bracht ook aanzienlijke mondiale ongelijkheden op het gebied van kankerdiensten aan het licht. Naar verluidt hadden longkankergerelateerde diensten in een land met een hoog inkomen een vier tot zeven keer grotere kans om in een HBP te worden opgenomen dan in een land met een lager inkomen. Gemiddeld was de kans dat stralingsdiensten gedekt zouden worden in een HBP van een land met een hoog inkomen vier keer groter dan in een land met een laag inkomen. Het grootste verschil voor welke dienst dan ook was stamceltransplantatie, waarvan de kans twaalf keer groter was dat het werd opgenomen in een HBP van een land met een hoog inkomen dan van een land met een lager inkomen.

“Het nieuwe mondiale onderzoek van de WHO werpt licht op de grote ongelijkheid en het gebrek aan financiële bescherming tegen kanker over de hele wereld, waarbij bevolkingsgroepen, vooral in landen met lagere inkomens, geen toegang hebben tot de basisprincipes van kankerzorg”, zegt Dr. Bente Mikkelsen directeur van de afdeling niet-overdraagbare ziekten bij de WHO. “De WHO werkt, onder meer via haar kankerinitiatieven, intensief samen met meer dan 75 regeringen om beleid te ontwikkelen, financieren en implementeren om kankerzorg voor iedereen te bevorderen. Om dit werk uit te breiden zijn dringend grote investeringen nodig om de mondiale ongelijkheid op het gebied van de gevolgen van kanker aan te pakken.”

Verwachte toename van de kankerlast in 2050. Er worden ruim 35 miljoen nieuwe gevallen van kanker voorspeld in 2050, een stijging van 77% ten opzichte van de geschatte 20 miljoen gevallen in 2022. De snel groeiende mondiale kankerlast weerspiegelt zowel de vergrijzing en de groei van de bevolking als veranderingen in de blootstelling van mensen aan risicofactoren. die verband houden met sociaal-economische ontwikkeling. Tabak, alcohol en zwaarlijvigheid zijn sleutelfactoren achter de toenemende incidentie van kanker, waarbij luchtvervuiling nog steeds een belangrijke oorzaak is van milieurisicofactoren.

In termen van de absolute last zullen landen met een hoge HDI naar verwachting de grootste absolute stijging van de incidentie ervaren, met nog eens 4,8 miljoen nieuwe gevallen voorspeld in 2050 vergeleken met de schattingen voor 2022. Toch is de proportionele stijging van de incidentie het meest opvallend in landen met een lage HDI (toename van 142%) en in landen met een gemiddelde HDI (99%). Op dezelfde manier wordt verwacht dat de kankersterfte in deze landen in 2050 bijna zal verdubbelen.

“De impact van deze stijging zal niet gelijkmatig voelbaar zijn in landen met verschillende HDI-niveaus. Degenen die over de minste middelen beschikken om hun kankerlast onder controle te houden, zullen de dupe worden van de mondiale kankerlast”, zegt dr. Freddie Bray, hoofd van de Cancer Surveillance Branch van het IARC.

“Ondanks de vooruitgang die is geboekt bij de vroege detectie van kankersoorten en de behandeling en zorg voor kankerpatiënten, bestaan er aanzienlijke verschillen in de uitkomsten van de kankerbehandeling, niet alleen tussen regio’s met hoge en lage inkomens in de wereld, maar ook binnen landen. Waar iemand woont, mag niet bepalen of hij of zij woont. Er bestaan instrumenten om overheden in staat te stellen prioriteit te geven aan kankerzorg, en om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot betaalbare, kwaliteitsvolle diensten. Dit is niet alleen een kwestie van middelen, maar een kwestie van politieke wil”, zegt dr. Cary Adams, hoofd van UICC – Union for International Cancer Control.

Patiënten ervaren zelfs 10 jaar na diagnose nog klachten. In 2023 werd bij 128.000 patiënten kanker vastgesteld, dat zijn er 2.000 meer dan in 2022. De groep Nederlanders die leeft met en na kanker is hiermee gegroeid naar ruim 900.000 mensen. Dit blijkt uit cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie die Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) deelt vanwege Wereldkankerdag op zondag 4 februari. KWF kankerbestrijding is een van de organisatoren van Wereldkankerdag.