Epidemiologische update van het SARS-CoV-2 Omicron virus

Omicron BA.4 en BA.5 virusvarianten werden voor het eerst gedetecteerd in Zuid-Afrika, respectievelijk in januari en februari 2022 en sindsdien zijn zij daar de dominante varianten geworden. Beide lijnen bevatten de aminozuursubstituties L452R, F486V en R493Q in het spike receptor bindende domein in vergelijking met BA.2. Voorlopige studies suggereren een significante verandering in de antigene eigenschappen van BA.4 en BA.5 in vergelijking met BA.1 en BA.2, vooral in vergelijking met BA.1. Bovendien is er de laatste weken in Portugal een stijgende trend in het aantal varianten voor BA.5 waargenomen, die gepaard gaat met een toename van het aantal COVID-19-gevallen en van het aantal positieve testgevallen – meldt het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC)

Het Portugese nationale instituut voor de volksgezondheid schatte dat BA.5 op 8 mei 2022 al goed was voor ~37% van de positieve gevallen. Het geraamde dagelijkse groeivoordeel voor BA.5 ten opzichte van BA.2 is 13%, wat vergelijkbaar is met het eerder door Zuid-Afrika gerapporteerde 12% dagelijkse groeivoordeel. Uitgaande van een dergelijk groeipercentage zal BA.5 tegen 22 mei 2022 de dominante variant worden in Portugal.

Het momenteel waargenomen groeivoordeel voor BA.4 en BA.5 is waarschijnlijk te wijten aan hun vermogen om immuunbescherming als gevolg van eerdere infectie en/of vaccinatie te omzeilen, vooral als die bescherming in de loop van de tijd is afgenomen. Beperkte beschikbare gegevens uit in vitro studies die sera evalueren van niet-gevaccineerde personen die een eerdere BA.1-infectie hebben doorgemaakt, wijzen erop dat zowel BA.4 als BA.5 in staat zijn om te ontsnappen aan de immuunbescherming die door infectie met BA.1 wordt geïnduceerd. Het is onwaarschijnlijk dat dergelijke niet-gevaccineerde personen beschermd zijn tegen symptomatische infectie met BA.4 of BA.5. Hoewel sera van gevaccineerde personen beter presteerden in invitro-onderzoeken die tot dusver zijn verricht, neemt de bescherming tegen de Omicron-variant die door de thans beschikbare vaccins wordt geboden, in de loop van de tijd wel af.

Er zijn momenteel geen aanwijzingen voor een verandering in de ernst voor BA.4/BA.5 in vergelijking met eerdere Omicron-lijnen. Alles tezamen wijst dit erop dat de aanwezigheid van deze varianten in de komende weken en maanden een aanzienlijke algemene toename van COVID-19-gevallen in de EU/EER zou kunnen veroorzaken. Het totale aandeel van BA.4 en BA.5 in de EU/EER is momenteel laag, maar de gemelde hoge groeivoordelen doen vermoeden dat deze varianten in de komende maanden in de EU/EER dominant zullen worden. Op basis van de beperkte gegevens die momenteel beschikbaar zijn, wordt geen significante toename van de infectiezwaarte in vergelijking met de circulerende lijnen BA.1 en BA.2 verwacht. Als het aantal COVID-19-gevallen echter aanzienlijk toeneemt, zullen er, net als bij eerdere golven, waarschijnlijk meer ziekenhuisopnames en ICU-opnames volgen.

Het ECDC moedigt landen aan waakzaam te blijven voor signalen van het ontstaan van BA.4 en BA.5. Vroegtijdige opsporing van varianten is in hoge mate afhankelijk van gevoelige en representatieve tests en genoombewaking, met tijdige melding van sequenties. Representatief testbeleid is nodig om de bijdrage van deze varianten aan de huidige viruscirculatie betrouwbaar te kunnen schatten en om nauwkeurig te kunnen bepalen in welke mate deze varianten kunnen bijdragen aan een waargenomen toename van ernstige uitkomsten in de bevolking, zoals een toename van het aantal ziekenhuisopnames of IC-opnames.

Het nut voor de volksgezondheid van de toediening van een tweede mRNA-boosterdosis COVID-19 werd onlangs door het ECDC beoordeeld als het duidelijkst bij mensen van 80 jaar en ouder en de onmiddellijke toediening van een tweede boosterdosis in deze populatie bleek optimaal te zijn in situaties van aanhoudend hoge of toenemende viruscirculatie.

Het is van essentieel belang dat de epidemiologische situatie en de doeltreffendheid van het vaccin nauwlettend in het oog worden gehouden om snel signalen van een verhoogde circulatie van SARS-CoV-2 of van het risico van ernstige ziekte bij gevaccineerde personen te kunnen opsporen. Indien dergelijke signalen zich voordoen, kan een tweede vaccinatie worden overwogen voor sommige of alle volwassenen van 60 jaar en ouder en voor andere kwetsbare groepen. De landen moeten plannen hebben voor een snelle inzet van boosterdoses bij deze bevolkingsgroepen.

De zich snel verspreidende BA.4 en BA.5 sublijnen van Omicron maken vanaf 2 juli 3033 naar schatting samen 70,1% uit van de coronavirusvarianten in de Verenigde Staten, aldus de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention op dinsdag.

BA.4 en BA.5 maakten 52% uit van de Amerikaanse varianten voor de week van 25 juni. Ze werden in maart toegevoegd aan de controlelijst van de Wereldgezondheidsorganisatie en door het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding aangewezen als varianten die zorgen baren.

Voor alle leeftijdsgroepen blijft het een prioriteit om de opname van het COVID-19-vaccin in de primaire kuur en de eerste boosterdosis te verbeteren bij bevolkingsgroepen die deze nog niet hebben ontvangen.