Hermkens, Wijnberg en Van Dongen in Museum vd Togt

Jeroen Hermkens

Schilderijen en litho’s

De Utrechtse graficus en schilder Jeroen Hermkens (St. Anthonis, 1960) exposeert vanaf 13 december 2007 een groot aantal kleurenlitho’s en schilderijen in Museum Jan van der Togt te Amstelveen. De expositie zal op zondag 16 december officieel worden geopend door de heer Jan van Zanen, burgemeester van Amstelveen.

De schilder/graficus Jeroen Hermkens, die in 2006 met een enorme meerderheid tot ‘Kunstenaar van het Jaar’ werd gekozen, laat hier een fraaie selectie van zijn expressieve en dynamisch gecomponeerde stadsgezichten zien, werk waarmee hij ook internationaal steeds meer bekendheid heeft gekregen.

(Museum vd Togt - 2007)

Olieverf van Jeroen Hermkens- Amsterdamse Beurs

Hoewel de verkiezing tot kunstenaar van het jaar hem veel publiciteit heeft opgeleverd, wil hij de betekenis van een dergelijke prijs toch wel wat relativeren.

‘Ik heb reserves ten aanzien van dit soort prijzen’, zegt de kunstenaar. ‘Dat circuit is vaak een nogal willekeurig gebeuren waar lang niet altijd de besten boven komen drijven. Aan de andere kant, ik maak vooral litho’s in flinke oplagen, die al jarenlang goed verkocht worden. Duizenden mensen moeten werk van mij in huis of kantoor hebben.

En dan krijgt zo’n verkiezing toch een andere betekenis. Er moeten ongeveer 8.000 stemmen op mij zijn uitgebracht. Alle stemmen werden gecheckt en het systeem was zó opgezet dat niemand een tweede keer kon stemmen, dat geeft toch wel het gevoel dat het een serieuze zaak is’.

Jeroen Hermkens maakte toen hij op de academie Artibus in Utrecht zat twee voor die tijd zeer eigenzinnige keuzes: hij koos er bewust voor om figuratief te werken, en wilde zich per se bekwamen in het maken van litho’s, steendrukken. Omdat er op de academie geen  mogelijkheden waren om deze techniek te beoefenen vertrok hij naar Parijs, waar hij de drukkerij van Jacques de Champfleury ontdekte. Daar werd hij tot een virtuoos graficus opgeleid.

Hermkens trok vervolgens de wereld in en ontdekte al werkend waar zijn kracht lag: het, zoals hij het zelf noemt, ‘portretteren’ van steden. Hij zocht de sfeer van oude, drukke, kosmopolitische steden op, van plekken waar tijd, slijtage, bebouwing en beschaving maar ook afbraak  hun sporen hadden achtergelaten. Londen, Parijs, Rome, Istanbul, Palermo, Yemen, Shanghai, Los Angeles, New York, Madrid; in al deze en nog zoveel andere plaatsen speurde hij naar de juiste combinaties en composities die de expressie van het beeld zo sterk mogelijk maakten.

Geleidelijk aan ontdekte hij steeds meer mogelijkheden in de lithotechniek. De laatste jaren is het alsof hij op de lithosteen aquarelleert. Doordat hij zijn werk zelf afdrukt, kleur over kleur, wordt dat aquareleffect messcherp op het papier overgebracht. Het sterkst zijn de litho’s op groot formaat. Hermkens heeft de hand weten te leggen op een lithosteen van 105 x 140 cm., de grootste die er in Europa in gebruik is. De stadsgezichten die hij daarmee afdrukt, in enkele krachtige, diepe en zorgvuldig op effect gekozen tonen en kleuren, hebben een imposante expressie.

Mensen komen in deze ‘stadsportretten’ niet of nauwelijks voor. Hun aanwezigheid zou alleen maar afleiden, de sfeer van het stadsbeeld verbrokkelen en het geheel te anekdotisch maken.

De laatste jaren is Hermkens zich ook op het olieverfschilderen gaan toeleggen. Ook hier blijkt hij de techniek, door er dagelijks mee bezig te zijn, snel onder de knie te krijgen. In een krachtig handschrift componeert hij stadsbeelden vol dynamiek en sfeer. Niet de sfeer van het pittoreske toeristenplaatje, maar diepgaande en dynamisch opgebouwde composities waar stenen, gebouwen, straten, pleinen en bruggen een eigen, vereeuwigd leven gaan leiden.

Op de expositie in Amstelveen zullen ook een aantal belangrijke schilderijen en litho’s te zien zijn die zijn ontstaan tijdens zijn recente reis door Japan; indrukwekkende beelden van grote, drukke, lawaaiige en woekerend uitbreidende steden, van Tokio tot Kyoto.

3 december 2007 t/m 3 februari 2008

Kees van Dongen

Grafisch werk

De grote fauve-schilder en portrettist Kees van Dongen (1877 - 1968) heeft naast zijn thans vele miljoenen opbrengende schilderijen ook fraaie bladen grafiek gemaakt. Daarnaast illustreerde hij een reeks prachtige boeken met originele etsen en litho’s.

Museum Jan van der Togt in Amstelveen brengt van 13 december a.s. t/m 3 februari 2008 een representatieve selectie van dit grafische werk.

Kees van Dongen werd in Delfshaven geboren en ging al vroeg nar de Academie in Rotterdam. Schilder wilde hij worden, én wereldberoemd, dat had hij al op zeer jeugdige leeftijd besloten. Al op zijn 18de kreeg hij in de gaten dat de stad van de puriteinse havenbaronnen hem niets te bieden had. Hij kocht een treinkaartje Parijs om er zijn geluk in de kunst te beproeven. Aanvankelijk werd dat avontuur vooral een beproeving.

(Museum vd Togt - 2007)

Litho van Kees van Dongen - Brigitte Bardot (1964)

De eerste jaren leed hij verschrikkelijke armoede, maar rond 1900 kon hij met illustratiewerk, o.a. voor het legendarische tijdschrift L’Assiette au Beurre al een beetje de kost verdienen. ‘s Avonds werkte hij als sjouwer in de hallen; hij woonde in het armetierige Bateau Lavoir..

Tien jaar later, toen hij samen met Picasso, Matisse, De Vlaminck, Derain, Dufy en anderen het woeste schildersavontuur van het fauvisme achter de rug had, was hij al een gerespecteerd en veelgevraagde kunstenaar, die goed van zijn exposities en opdrachten kon leven.

In de jaren daarna bekwaamde hij zich in het portretteren, en al spoedig wilde elke gefortuneerde dame en alle sterren van het theater en de muziek door hem geschilderd worden. Van Dongen werd een grand seigneur die in zijn atelier in de spectaculaire Villa Said wilde feesten gaf waar ‘tout Paris’ op af kwam. Hij werd bij uitstek de schilder van het mondaine en frivole Parijs.

Vanaf de jaren twintig maakte hij ook regelmatig litho’s, pochoirs en etsen van verleidelijke meisjes en uitdagende dames, van fleurige scènes in parken en restaurants, in badplaatsen als Deauville, op de renbaan en vanaf de terrassen.

De expositie laat veel van die prachtige bladen grafiek zien, en biedt tevens een overzicht van de fraaie bibliofiele boeken die Van Dongen tussen 1918 en 1968 illustreerde. Een tentoonstelling over een wereld waar het altijd zomer, altijd feest en altijd zondag was, de toptijd van de art déco, een wereld van verleiding en verlokking. Een aantal van de werken is te koop.

13 december 2007 t/m 3 februari 2008

Nicolaas Wijnberg (1918 – 2006)

Schilderijen

Van 13 december 2007 t/m 3 februari 2008 brengt Museum Jan van der Togt, Amstelveen, een grote tentoonstelling van het werk van Nicolaas Wijnberg. Deze markante schilder, in 1918 in Amsterdam geboren als zoon van een lithodrukker, creëerde een imposant en veelzijdig oeuvre. Hij schilderde, tekende en aquarelleerde, hij maakte prachtige grafiek en ontwierp talloze decors en fraai drukwerk voor het theater. Wijnberg stierf in de zomer van 2006 in het Rosa Spierhuis in Laren.

Zijn nabestaanden besloten de presentatie van de vele schilderijen die Wijnberg nooit had willen verkopen - op de meeste doeken staat achterop met vette letters N.T.K. (Niet Te Koop) - in handen te geven van Jan Juffermans, die vele jaren lang de zaken voor de kunstenaar regelde.

Nicolaas Wijnberg is in de Nederlandse kunstwereld een volstrekt tegendraadse en op zichzelf staande figuur geworden. Een figuur dat ook altijd zal blijven voortbestaan als een talentvolle en in geen enkele ‘school’ of traditie passende Einzelgänger. Een schilder die zichzelf, uitgerekend in de moeilijke jaren van de oorlog (’40-’45) en in een periode van grote verwarring - de richtingenstrijd figuratief contra non-figuratief - vormde tot een kunstenaar die een heel eigen synthese van stromingen en invloeden wist te ontwikkelen.

(Museum vd Togt - 2007)

Olieverf van Nicolaas Wijnberg - Begrafenis ( 115x100 cm) (1940)

Wijnberg blijkt ook op deze expositie een man die zijn kop in de wind gooide en niet toe wilde geven aan de waan van de dag, die niet mee vloog in de wervelstorm van abstractie en Cobra. Een man die een heel eigen beeldtaal van realisme ontdekte, een visuele interpretatie van de werkelijkheid die zich inbedt in een nog steeds levende en nooit uitstervende traditie van de figuratieve schilderkunst.

Wijnberg heeft zich binnen die traditie tot een volstrekt autonome figuur ontwikkeld, tot een schilder van een met niemand anders te verwarren idioom. Ook: een verteller van een fascinerend levensverhaal en een eenling die in weerwil van het feit dat hij zich heeft moeten laten wegcijferen door het succes van de opkomende abstractie, altijd zichzelf gebleven is.

Wijnberg was heel goed bewust van zijn geïsoleerde positie, en hij besefte óók dat hij in zijn tijd een min of meer ‘displaced person’ was. Voor hem was dat ook de reden om veel van zijn schilderijen te voorzien van dikke viltstiftletters, N.T.K. (Niet Te Koop).

‘Later mogen jullie ze hebben, nu nog niet’, zei hij altijd doodkalm als verzamelaars van zijn werk ernaar vroegen. Wijnbergs nalatenschap, een klein pakhuis vol prachtig werk, een leven lang door hem gekoesterd, is keurig geordend achtergebleven, en geheel conform de wil van de kunstenaar en zijn kinderen komt al dit moois nu op de markt. Er zal in september 2008 een fraaie oeuvre-catalogus verschijnen. Het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem brengt aansluitend een grote overzichtstentoonstelling.

De tentoonstelling in Amstelveen biedt een interessante vooruitblik op dit grote overzicht. Er wordt een keuze getoond uit zijn belangrijkste werk, dat is ontstaan tussen 1940 en 1970. Voor velen zal deze expositie een openbaring zijn.

Eindelijk is het tijd om in te zien dat Wijnbergs werk belangrijk, intrigerend en authentiek is, en dat dit mooie oeuvre een niet weg te cijferen factor vormt in de 20ste-eeuwse kunstgeschiedenis. Een kunstenaar wiens werk vergelijkbaar is met het beste dat bijvoorbeeld de schilders van ’De Ploeg’ gemaakt hebben, wiens werk meer zeggingskracht heeft dan veel van het gortdroge abstracte en formele werk dat na WO II ontstond. Wijnberg was en blijft een eenling die een oeuvre heeft vervaardigd dat zeker niet in de tijd verloren zal gaan.

13 december 2007 t/m 3 februari 2008

Website: Museum van der Togt