Oud licht in Amstelveen

Op zaterdag 17 november 2007 ontsteekt burgemeester Van Zanen twee 'Jan van der Heijden' lantaarns aan de voorgevel van de 17de eeuwse buitenplaats Wester-Amstel. Daarmee brengt hij 'oud licht' binnen de gemeentegrenzen van Amstelveen.

Jan van der Heijden

De 'Jan van der Heijden' lantaarn is één van de twee uitvindingen waarmee Jan van der Heijden, zeventiende eeuwse schilder en uitvinder, wereldwijde roem vergaarde. In 1663 bedacht Jan van der Heijden een praktische oplossing voor de notoir duistere Amsterdamse straten. Hij ontwierp een lantaarn die - dankzij een revolutionair mengsel van raap- en lijnzaadolie - een verlichtingsduur had van maar liefst 120 volle uren! De lantaarn werd op houten palen gezet of aan de gevels van de huizen bevestigd.

Nicolaas Pancras

De toenmalige burgemeester van Amsterdam, Nicolaas Pancras, tekende in 1669 het besluit om 2.566 exemplaren van deze lantaarn langs de grachten te plaatsen. Daarmee werd Amsterdam in één klap de best verlichte stad van het westelijke halfrond. De straatverlichting leidde tot een drastische vermindering van het aantal drenkelingen in de stad. Onbedoeld kreeg ook het Amsterdamse nachtleven een stevige impuls. De Jan van der Heijden lantaarn was een wereldwijd succes; exemplaren werden tot aan Osaka in Japan verscheept. De laatste exemplaren deden dienst tot in de 19de eeuw, totdat zij door de opkomende gas verlichting werden verdreven.

(Foto Søren Movig- 2007)

Een Jan van der Heijden lantaarn in volle glorie

Nicolaas Pancras was niet alleen in Amsterdam, maar ook in het toenmalige Nieuwer-Amstel actief. Zo stichtte hij in 1662 buitenplaats Wester-Amstel, gelegen aan de Amstel. Deze buitenplaats verkeert nog grotendeels in haar oorspronkelijke 17de  eeuwse staat, en is daarmee -anno 2007 - het oudste bewaard gebleven 'Koopmansbuiten' van Holland. Eén ding liet Nicolaas Pancras echter na. Fatsoenlijke buitenverlichting kreeg Wester-Amstel niet.

Stichting Lissone

Na 345 jaar wordt dit manco hersteld. De Stichting Lissone, eigenaresse van de buitenplaats, heeft met hulp van de Vrienden van Particulier-Historische Buitenplaatsen de middelen bijeengebracht om Jan van der Heijdenlantaarns aan de voorgevel van Wester-Amstel te plaatsen. Deze replica's wijken op slechts één detail af van het originele ontwerp. De verlichtingsduur is met behulp van een onder spanning gezette kooldraad opgevoerd naar een geschatte 2.000 uur.

1 In 1672 vond Jan van der Heijden de brandweerspuit uit.Burgemeester Jan van Zanen van Amstelveen maakt op 17 november 2007 het karwei van zijn Amsterdamse collega Pancras af. Met de ontsteking van de twee lantaarns wordt de 17de eeuwse gevel van Wester-Amstel van passend 'oud licht' voorzien. Burgers van Amstelveen én Amsterdam kunnen de lantaarns van dichtbij bewonderen tijdens de openingsuren van het park. Het fraaist tonen de lantaarns zich vanaf de Amsteldijk bij het avondduister.

Wester-Amstel

Wester-Amstel heeft in haar 345 jaar vele glorietijden en evenzoveel diepe dalen beleefd. Sinds 1975 wordt door diverse betrokkenen hard gewerkt aan het wegwerken van het naoorlogse verval. Na de grootscheepse restauratie van het huis in 1989 zijn diverse kleinere herstelprojecten in het park en huis gerealiseerd. Herplant van de historische bessentuin, herplaatsing van de oude waterpompen en herstel van de achterplaats zijn voorbeelden van projecten die nog wachten op uitvoering. Met hulp van velen beleeft Wester-Amstel een nieuwe Gouden Eeuw.


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Oorspronkelijk waren de lantaarns gemaakt voor olieverlichting, een combinatie van raap- en lijnolie. Dit model werd rond 1670 gekocht voor Amsterdam. Het nachtleven kwam op gang, want er was licht in de straten en er verdronken minder mensen in de grachten


Over de betrokkenen:

De Stichting J. Ph.J.F. Lissone is vernoemd naar de oprichter van het eerste reisbureau op het Europese continent, en voormalig eigenaar van Wester-Amstel. Zijn nazaten brachten het in 1900 verworven bezit onder in een familiestichting. Deze zet zich in voor het behoud en verder herstel van het monumentale huis en park.

De Stichting Vrienden Particuliere Historische Buitenplaatsen beijvert zich om meer bekendheid te geven aan de buitenplaatsen in particulier bezit, ten einde het publiek te doordringen van de noodzaak deze cultuurhistorische monumenten voor het nageslacht te behouden. Meer informatie is te vinden bij Stichting Particuliere Historische Buitenplaatsen

Stichting Vrienden van Wester-Amstel

De Stichting Vrienden van Wester-Amstel zet zich in voor het luisterrijke gebruik van de buitenplaats. Ongeveer 50 vrijwilligers en honderden donateurs, afkomstig uit Amstelveen, Ouderkerk, Amsterdam en andere omliggende plaatsen organiseren concerten, literaire bijeenkomsten, en beeldende kunst tentoonstellingen; onderhouden de historische kruiden- en stinzentuin, plaatsen jaarlijks een dichtroute, en verzorgen jeugdeducatie. Door deze vrijwilligersactiviteiten is Wester-Amstel een waar lusthof voor alle burgers uit het Amstelland.

Groengebied Amstelland

Sinds 1989 draagt Groengebied Amstelland als pachter de huisvaderlijke zorg over een groot deel van Wester-Amstel. Groengebied Amstelland is een gemeenschappelijke regeling tussen de provincie Noord-Holland en de gemeenten Amstelveen, Amsterdam, Ouder-Amstel en Diemen. Met elkaar zorgen zij ervoor dat het landelijke gebied tussen Amstelveen en het Amsterdam-Rijnkanaal ook echt landelijk blijft. Groengebied Amstelland draagt zorg voor het beheer en het onderhoud van het gebied, en maakt deel uit van Recreatie Noord-Holland NV.