PFAS in het Nederlands drinkwater

Op uiterlijk 12 januari 2026 moet het drinkwater in alle lidstaten van de EU voldoen aan de normen voor PFAS-stoffen in de nieuwe Europese Drinkwaterrichtlijn (DWR). Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat het Nederlandse drinkwater hier nu al aan voldoet. Voor dit landelijke onderzoek waren meetgegevens beschikbaar tussen 2015 en februari 2021.

In reactie op het RIVM-rapport over PFAS in drinkwater, laat minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) vergunningen aanpassen voor lozingen in afvalwater. Dit moet ertoe leiden dat de lozingen samen onder de grens blijven van de hoeveelheid die er volgens het RIVM in drinkwater mag zitten.

(Foto Valerie Kuypers - 2022)

Mark Harbers (VVD) minister van Infrastructuur en Waterstaat
PFAS zijn hele kleine stoffen, die op langere termijn een negatief effect kunnen hebben op je gezondheid. Ze zijn verspreid in onze hele omgeving: in lucht, bodem en water, maar ook in consumentenproducten, voedsel en drinkwater. Minister Harbers: 'Het RIVM concludeert dat we ons kraanwater kunnen drinken. Toch adviseren ze om het PFAS-gehalte in drinkwater omlaag te brengen, want we krijgen PFAS op meer manieren binnen dan alleen via drinkwater. Schoon en voldoende drinkwater is voor mij een prioriteit, ik vind het heel belangrijk dat we overal in Nederland gewoon kraanwater kunnen blijven drinken. Daarom tref ik nu verschillende maatregelen.'

Tegelijkertijd adviseert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) om de concentraties PFAS-stoffen in drinkwater in een aantal delen van Nederland de komende jaren te verlagen. Dat komt omdat er nieuwe wetenschappelijke kennis over risico's van PFAS-stoffen voor de mens beschikbaar kwam nadat de Europese Drinkwaterrichtlijn was vastgesteld. Deze kennis is verwerkt in de 'gezondheidskundige grenswaarde' die de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) in 2020 heeft uitgebracht. Deze grenswaarde is een heel stuk lager dan de normen voor PFAS-stoffen in de Drinkwaterrichtlijn.|

Mensen krijgen PFAS-stoffen binnen op verschillende manieren (voedsel, drinkwater, consumentenproducten, lucht). Mensen in Nederland krijgen nu via voedsel én drinkwater samen al meer PFAS-stoffen binnen dan deze gezondheidskundige grenswaarde. Het is dan ook belangrijk dat mensen in totaal minder PFAS binnenkrijgen.

De hoeveelheid PFAS-stoffen die mensen in Nederland binnenkrijgen via alléén drinkwater is gemiddeld lager dan de gezondheidskundige grenswaarde. Het uitgangspunt van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is echter dat het aandeel via drinkwater maximaal 20 procent van de gezondheidskundige grenswaarde is. Bij ruim de helft van de metingen in drinkwater dat van rivierwater is gemaakt, is de concentratie nu hoger. Dat geldt ook voor één op de tien metingen in drinkwater dat van grondwater is gemaakt.

De hoogste concentraties PFAS-stoffen in drinkwater liggen nu in West- Nederland, waar drinkwater vooral van rivierwater wordt gemaakt. Concentraties in het milieu dalen langzaam omdat PFAS overal voorkomen, niet of nauwelijks afbreken en moeilijk zijn te verwijderen in de zuivering.

Op 12 januari 2021 is de nieuwe Europese Drinkwaterrichtlijn (DWR) van kracht geworden (Richtlijn (EU) 2020/2184 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water). De wijzigingen van de DWR moeten uiterlijk 12 januari 2023 zijn geïmplementeerd in de Nederlandse wet- en regelgeving. De nieuwe DWR bevat twee parameterwaarden voor per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS3). Deze parameterwaarden benaderen PFAS als groep en geven aan wat de maximale hoeveelheid van deze stoffen in drinkwater mag zijn.


(Bron Wikipedia - 2022)

Effecten van blootstelling aan PFAS's op de menselijke gezondheid
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (lenW) heeft het RIVM gevraagd in beeld te brengen welke PFAS aanwezig zijn in Nederlands drinkwater en de bronnen waaruit dat drinkwater gemaakt wordt. Ook wil het ministerie weten of het Nederlandse drinkwater voldoet aan de nieuwe DWR parameterwaarden voor PFAS.

Bij de implementatie van de DWR moeten minimaal de Europese eisen vastgelegd worden in Nederlandse regelgeving. Er zal tevens een keuze gemaakt moeten worden hoe om te gaan met de gezondheidskundige grenswaarde voor PFAS die is vastgesteld door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA; European Food Safety Authority) (EFSA, 2020). De PFAS-parameterwaarden in de DWR zijn namelijk nog niet afgestemd op deze grenswaarde, omdat de EFSA-opinie is uitgebracht toen de Drinkwaterrichtlijn al was vastgesteld.

PFAS in de nieuwe Europese Drinkwaterrichtlijn (DWR). De nieuwe DWR beschrijft minimumeisen voor de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water. In deze DWR worden PFAS als groep beoordeeld. Hiervoor zijn twee parameterwaarden opgenomen:

1. Een parameterwaarde van 100 ng/L (ofwel 0,1 μg/L) voor de "Som van PFAS", een selectie van 20 PFAS (PFAS-20) die volgens de DWR risicovol worden geacht in verband met voor menselijke consumptie bestemd water. Deze 20 PFAS zijn opgenomen in bijlage III, deel B, punt 3 van de DWR en omvatten ook de vier PFAS waarop de gezondheidskundige grenswaarde van EFSA is gebaseerd (EFSA, 2020).

2. Een parameterwaarde van 500 ng/L (ofwel 0,5 μ/L) voor "PFAS totaal", het totaal van alle PFAS.

Uiterlijk op 12 januari 2024 stelt de Europese Commissie technische richtlijnen op met betrekking tot analysemethoden voor de monitoring van "PFAS totaal" of "som van PFAS" in drinkwater, met inbegrip van de detectielimieten en bemonsteringsfrequentie. De lidstaten kunnen vervolgens besluiten om één of beide parameters te gebruiken. Lees het volledige rapport hier (pdf 56 pagina’s).

Het Rijk en de drinkwatersector werken ook samen om de hoeveelheid PFAS in drinkwater te verlagen. Door slimme aanpassingen in de bedrijfsvoering zien we al lokale resultaten. Daarnaast blijft het ministerie inzetten op het EU-verbod op PFAS in producten.

PFAS? Per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS's) zijn synthetische organische fluorverbindingen met meerdere fluoratomen aan een alkylketen. Een vroege definitie, uit 2011, vereiste dat zij ten minste één perfluoralkylgroep bevatten, -CnF2n+1-. Meer recentelijk (2021) heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) de definitie uitgebreid, door te stellen dat "PFAS's worden gedefinieerd als gefluoreerde stoffen die ten minste één volledig gefluorideerd methyl- of methyleen-koolstofatoom bevatten (zonder dat er een H/Cl/Br/I-atoom aan vastzit), d.w.z., met enkele opgemerkte uitzonderingen, ten minste één methyl- of methyleen-koolstofatoom (zonder dat er een H/Cl/Br/I-atoom aan vastzit). d.w.z. op een paar bekende uitzonderingen na is elke chemische stof met ten minste een geperfluoreerde methylgroep (-CF3) of een geperfluoreerde methyleengroep (-CF2-) een PFAS."