Porselein story in Wester-Amstel

Op zondagmiddag 11 november 2007 in de voormalige buitenplaats Wester-Amstel, vertelde de heer Ad Jobse aan de hand van een diashow het prachtige verhaal van de opgang en ondergang van de porseleinfabricage aan de Amstel, aan het einde van de 18de eeuw.

Ad Jobse is conservator van het Gemeentemuseum Weesp en is zeer bekend met het Nederlandse porselein. Hij was in de jaren 80 bij de Gemeente Amstelveen onder meer verantwoordelijk voor het beheer van het Amstelporselein in het expositiecentrum Aemstelle. Nu is zijn taak sterk gereduceerd, maar hij is nog steeds in het raadhuis te vinden en voorziet regelmatig de vitrines naast de raadzaal van nieuwe oude porselein objecten.

(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Museumconservator Ad Jobse met Anneliese Reesink, voorzitter van de Stichting Vrienden van Wester-Amstel begroeten de gasten


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Foto van een geprojecteerde porselein object

Het Gemeentemuseum Weesp bestaat al sinds 1911 en bevindt zich in het stadhuis uit 1776. Het museum heeft een unieke collectie porseleinen, onder andere uit Weesp, dat tot het oudste echt Nederlandse porselein gerekend wordt. Ad Jobse heeft zijn presentatie in twee delen uitgevoerd en in het eerste deel luisterden de ongeveer 30 geïnteresseerden naar de ontdekking van het porselein en in het tweede deel over het Amstelporselein.

Stukje geschiedenis van het porselein in Nieuwer-Amstel

In het begin van de 18de eeuw slaagde Duitsland er eindelijk in om het mooie doorschijnende product "porselein" te vervaardigen, zoals men al in China en Japan kende. Zodoende werd de belangstelling hiervoor in Europa steeds groter. Merken als "Meissner" en "Sèvres" zijn geen onbekende klanken.

Geheim

Ook Nederland bleef niet achter. Zowel de Chinezen in het Verre Oosten, als de Europese uitvinders werd de samenstelling van hun product angstvallig geheim gehouden. Voor elke belangstellende op keramisch gebied was het een zoeken naar de “Steen der Wijzen” om een mengsel samen te stellen waaruit zich deze speciale aardewerksoort liet fabriceren.

In Nederland was het de Drost van Muiden, Graaf van Gronsveld Diepenbroick uit Weesp, die het geheim doorgrondde. Als hoofdbestanddeel verwerkte hij fijngemalen kwartskeien, welke in vrij grote hoeveelheid in de heidegrond bij Amersfoort en in het Gooi gevonden werden. Dit in tegenstelling tot anderen die een bijzondere soort witte aarde “kaolien” genaamd, gebruikte. Met bijvoeging van wit zand, gips e.d. ontstond het mengsel waaruit het harde porselein ontstond.

Weesper Fabriek

In 1758 werd de Weesper Fabriek opgericht. Hier werd met hulp van enkele buitenlandse kunstenaars en door inrichting van de best mogelijke fabrieksuitrusting een product verkregen dat het in kwaliteit tegen de Meissner Fabriek kon opnemen. Er worden veel producten gefabriceerd, zowel voor huishoudelijk gebruik (serviezen e.d.) als siervoorwerpen, vazen en schalen, die in stijl en opvatting Frans georiënteerd zijn. De fabriek zich echter niet handhaven en ging in 1771 over in handen van Ds. J. de Mol.


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Het achterhuis van Wester-Amstel tijdens de presentatie


(Bron: Ach Lieve Tijd )

Een van de prachtigste sukken van de collectie is een ijsgekoelde fruitvaas van Amstelporselein. De vaas heeft een losse ijscontainer in het deksel en zo was het mogelijk om het fruit in de vaas lange tijd koel te houden


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Er waren ook vrolijke dames aanwezig

De fabriek werd van Weesp naar Oud-Loosdrecht verplaatst, waar tot 1784. Er werd hard gewerkt om de resultaten te verfraaien. Het vervaardigde werk muntte uit door een mooie witte kleur, een helder glazuur en aantrekkelijke decors. Alles werd in het werk gesteld om de kunstwaarde van het product te verhogen, maar misschien juist daardoor was het commercieel resultaat omgekeerd evenredig.

Daeuber

De fabriek moest zijn deuren sluiten, totdat de bedrijfsleider F. Daeuber, in opdracht van een nieuwe combinatie in Ouder-Amstel, het werk mocht laten hervatten. Er werd echter wel gewerkt met kaolien. Daeuber en zijn medewerkers hebben prachtig werk geleverd, waarbij de verscheidenheid van modellen en decors groot was. Veel modellen geven blijk van een zekere Hollandse degelijkheid en zin voor eenvoud, anderen tonen een Franse élégance.

De versieringsmotieven zijn veelal ontleend aan het Hollandse landschap en bloemen, fijn geschilderd in heldere kleuren op transparant wit fond. Artistiek was Daeuber in zijn opgave geslaagd, maar de resultaten op zakelijk gebied waren bedroevend.


(Amstelveenweb.com collectie - 2007)

Ad Jobse achter zijn laptop vertelt over het onvergankelijke Amstelporselein

Dommer & Co

Weer ging de zaak over, nu in handen van G. Dommer & Co. De fabriek werd verplaatst naar Nieuwer Amstel (hoek Tolstraat, nu in Amsterdam). De ongunstige tijd maakte enkele financieel slagen van de onderneming onmogelijk. Ook een omschakelen van de productie naar goedkoper kwaliteit mocht niet baten.

In 1814 moest werd de fabriek voorgoed gesloten. Amstelporselein en daarmee de Nederlandse porseleinfabricatie werd een herinnering, uitsluitend levendig gehouden door hier en daar verspreide museumstukken.

Bron: Amstel’s Lustwarande, Allert de Lange Amsterdam, 1948

Externe link: Porselein op Wikipedia