Veelgebruikte biociden zijn schadelijk voor mens, dier en milieu

Biociden zijn veelgebruikte en vaak noodzakelijke bestrijdingsmiddelen. In ziekenhuizen en bij het vervoer van vee, voorkomen desinfectiemiddelen de verspreiding van ziektes. Ook bij de bestrijding van ratten en andere plaagdieren zijn biociden onmisbaar. Tegelijk kunnen biociden schadelijk zijn voor mens, dier en milieu.

Het is daarom belangrijk biociden juist en voor het eigenlijke doel te gebruiken. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) inventariseerde de risicofactoren bij het gebruik van biociden. De adviezen in dit rapport helpen toezichthouders, beleidsmakers en onderzoekers bij het wegnemen van de factoren die kunnen leiden tot risico’s bij het gebruik van biociden.

Biociden bijna overal gebruikt. Biociden zijn bestrijdingsmiddelen die bijna overal worden gebruikt. Bekend zijn de desinfectiemiddelen en de plaagdierbestrijdingsmiddelen (bijvoorbeeld tegen ratten of insecten). Maar biociden worden ook gebruikt als conserveermiddelen voor materialen (zoals hout), vloeistoffen (zoals verf) en weefsels. Of om algengroei op tegels of schepen tegen te gaan. Verschillende toezichthouders controleren of biociden op de juiste manier gebruikt worden.

Biociden kunnen ook schadelijk zijn. In biociden kunnen stoffen zitten die schadelijk zijn voor de mens of voor planten en dieren. Daarom mogen alleen toegelaten biociden verkocht en gebruikt worden. Deze biociden zijn veilig voor het voorgeschreven gebruik. De biociden die de meest gevaarlijke stoffen bevatten zijn te vinden bij de middelen tegen plaagdieren en de conserveermiddelen voor hout.

Volg altijd de gebruiksaanwijzing. Bestrijding of conservering zonder gebruik van biociden heeft de voorkeur. Als dat niet mogelijk is dan is het belangrijk de gebruiksaanwijzing van biociden goed te volgen. Dat voorkomt schadelijke effecten van biociden. Bijvoorbeeld bij middelen tegen groene aanslag. Katten kunnen brandwonden krijgen als ze dit soort middelen oplikken. Ook tabletten om zwemwater schoon te maken, kunnen bij verkeerd gebruik schadelijk zijn. Bijvoorbeeld voor kinderen. Dit komt vooral voor bij particulieren met een zwembad in de tuin. Biociden tegen ratten kunnen schadelijk zijn voor andere zoogdieren of vogels en mogen daarom alleen onder strikte voorwaarden door professionals worden gebruikt.

Adviezen in dit rapport. We weten nog te weinig over hoeveel biociden er in Nederland gebruikt worden. Risico’s zijn daarom niet altijd goed in te schatten. Het RIVM doet de aanbeveling om in kaart te brengen welke biociden in bijvoorbeeld voedsel, drinkwater en het milieu terecht kunnen komen. Het RIVM beveelt toezichthouders aan om vooral inspecties uit te voeren naar de biociden met de gevaarlijkste stoffen. Ook adviseert het RIVM te letten op de duidelijkheid van gebruiksaanwijzingen vooral voor particulier gebruik. Het RIVM benadrukt dat het belangrijk is dat professionele gebruikers van biociden de verplichte opleidingen daarvoor volgen.

Het RIVM deed deze verkenning in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW (Infrastructuur en Waterstaat)). Het RIVM doet aanbevelingen voor toezichthouders, onderzoekers en beleidsmakers. Download rapport: Verkenning risicofactoren biocidegebruik. Aanbevelingen voor toezicht, onderzoek en beleid (pdf 242 pagina’s)

Een biocide wordt in de Europese wetgeving gedefinieerd als een chemische stof of micro-organisme bedoeld om schadelijke organismen te vernietigen, af te schrikken, onschadelijk te maken of er een controlerend effect op uit te oefenen. De Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) gebruikt een enigszins andere definitie voor biociden als ‘een diverse groep giftige stoffen, waaronder conserveermiddelen, insecticiden, ontsmettingsmiddelen en pesticiden, die worden gebruikt voor de bestrijding van organismen die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens of dier of die schade veroorzaken op natuurlijke of gefabriceerde producten". Wanneer ze worden vergeleken, impliceren de twee definities grofweg hetzelfde, hoewel de Amerikaanse EPA-definitie ook gewasbeschermingsmiddelen en sommige diergeneesmiddelen omvat.