Werk van Claude Cahun in het Cobra Museum

15 oktober 2020 t/m 17 januari 2021. Dit najaar is voor het eerst in Nederland een overzicht van het werk van de Franse kunstenaar, activist en schrijver Claude Cahun (1894 - 1954) te zien in het Cobra Museum voor Moderne Kunst. Ruim 70 foto’s en fotomontages, voornamelijk afkomstig van Jersey Heritage Trust, worden getoond in Amstelveen met daarnaast ook publicaties en archiefmateriaal.

Claude Cahun creëerde enkele van de meest verrassende originele en raadselachtige fotografische beelden van de 20ste eeuw. Door meer dan 70 jaar lang veel van de zorgen die hedendaagse kunstenaars vandaag de dag onderzoeken voor te stellen, wordt het belang van haar werk steeds meer erkend.

(Bron Marcel Moore/Courtesy of the Jersey Heritage Collections - 2020)

Claude Cahun in de spiegel 1928

Sinds haar 'herontdekking' meer dan tien jaar geleden, heeft Claude Cahun een cultus aangetrokken onder kunsthistorici en critici die werken vanuit postmoderne, feministische en queer theoretische perspectieven. Sindsdien worden foto's van Cahun die in de jaren 1920 en 1930 in verschillende dramatische settings en gedaantes poseren, naast hedendaagse werken tentoongesteld. De collectie van de Jersey Heritage Trust is het grootste depot van het artistieke werk van Cahun die in 1937 met haar stiefzus en minnaar Marcel Moore naar Jersey verhuisde, gevangen werd gezet voor activiteiten in het verzet tijdens de bezetting, en hier na de oorlog bleef.

De tentoonstelling laat zien hoe veelzijdig, vooruitstrevend en activistisch het werk van Cahun is. Haar opmerkelijke oeuvre bleef voor een breed publiek lange tijd onbekend, maar voor bekende fotografen als Cindy Sherman en Nan Goldin is zij een inspiratiebron. Ook David Bowie was een fan en maakte over haar een multimediale installatie. Niet alleen Cahuns werk, ook haar progressieve levenshouding op het gebied van gender en politiek is voor velen een voorbeeld.

Onder de huid. De tentoonstelling neemt de bezoeker mee in de wereld van Cahun aan de hand van belangrijke thema’s in haar leven en werk. Ze was een veelzijdig kunstenaar, had een enorm netwerk binnen de Parijse avant-garde, ging in het Joods verzet en Cahun had uitgesproken opvattingen over de wereld om haar heen.

Bijzonder aan de tentoonstelling is dat er uitsluitend eigentijdse afdrukken te zien zijn. Zo maakt het Cobra Museum gebruik van de hedendaagse mogelijkheden om het bijzondere, soms ontroerende werk van Cahun dichterbij te brengen. Dit doen we door de foto’s op ongebruikelijk groot formaat af te drukken waardoor het vaak theatrale en indringende karakter van het werk optimaal naar voren wordt gebracht. De ruime selectie werken uit de tijdsperiode 1914-1947 biedt de bezoeker de kans om uitgebreid kennis te maken met het onderscheidende oeuvre van een mens vol lef.


(Bron Marcel Moore/Courtesy of the Jersey Heritage Collections - 2020)

Surrealisten. Vlnr.: André Breton, Roland Penrose, David Gascoyne, onbekende vrouw, Claude Cahun en Edouard Léon Théodore Mesens, Londen in 1936

Theatraliteit. Een deel van de getoonde foto’s komt voort uit haar deelname aan verschillende Parijse theatergezelschappen. Andere foto’s zijn gemaakt in de privésfeer. Hier zien we Cahun in geënsceneerde situaties waarin uiteenlopende (gender)rollen, identiteiten en seksualiteiten worden verkend, van wereldwijze dandy tot matroos.

Surrealisme

Verrassend zijn de fotomontages van de hand van Marcel Moore, Cahuns levenspartner. Deze werden oorspronkelijk gebruikt als illustraties bij Cahuns literaire werk Aveux non avenus. De invloed van het surrealisme op Cahuns werk wordt zichtbaar in onder andere foto’s van assemblages die zij samenstelden uit allerhande materialen.

Joods verzet. Aan de hand van foto’s die Cahun (van Joodse afkomst) op het Britse eiland Jersey maakte tijdens de Nazi-bezetting in de Tweede Wereldoorlog vertelt de tentoonstelling het verhaal over de moedige verzetsdaden die tot haar terdoodveroordeling leidden – die door de bevrijding overigens nooit werd uitgevoerd. De film Confessions To The Mirror (68 min., 2016) van de gerenommeerde filmmaker Sarah Pucill is ook te zien. Aan de hand van een door Cahun geschreven tekst wordt hierin stilgestaan bij de politieke betrokkenheid en de gevangenschap van de kunstenaar.


(Bron Marcel Moore/Courtesy of the Jersey Heritage Collections - 2020)

Claude Cahun: Poupée (Pop)

Haar leven. Claude Cahun werd geboren als Lucy Renée Mathilde Schwob. In verwijzing naar haar oudoom die schrijver was, nam ze in 1919 de gender neutrale naam Claude Cahun aan. Cahun groeide op in een welvarend, intellectueel gezin. Haar vader was uitgever van het dagblad Le Phare de la Loire en haar oom was een Franse symbolistische schrijver en journalist die bevriend was met veel kunstenaars en intellectuelen. Cahun kreeg hierdoor de mogelijkheid om op jonge leeftijd te publiceren en kreeg toegang tot de avant-garde kringen in Parijs. Zij werd in grote mate beïnvloed door de surrealisten. Zo schreef Cahun vlak voor haar dood aan een vriend: ‘Al mijn hele leven ben ik in essentie altijd al surrealistisch geweest’.


(Bron Marcel Moore/Courtesy of the Jersey Heritage Collections - 2020)

Claude Cahun: 'I am in training don't kiss me' ( Ik ben in training, kus me niet) 1927

In haar tienerjaren werd Cahun verliefd op illustrator Marcel Moore (geboren als Suzanne Malherbe). Nadat de vader van Cahun was gescheiden van haar moeder, trad hij in het huwelijk met de moeder van Marcel Moore. Zodoende werden de twee geliefden ook elkaars stiefzusters. De geliefden bleven hun leven lang bij elkaar en werkten samen aan publicaties, foto’s en fotomontages. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vertrokken Cahun en Moore naar Jersey. Nadat de Nazi’s op het eiland kwamen, traden ze in het verzet en gebruikten ze kunst als een middel om de bezetter te ondermijnen.

Masterclass Gerrit Rietveld Academie & Universiteit Utrecht. Van 2 t/m 5 november 2-2020 organiseert het Cobra Museum een vierdaagse workshop met studenten van de master Gender Studies aan de Universiteit Utrecht en modestudenten van de Gerrit Rietveld Academie. Deze workshop is een unieke samenwerking tussen deze twee groepen studenten. In deze performatieve workshop werken de studenten - onder leiding van kunstenaars Marnie Slater en Jessica Gysel - vanuit hun eigen expertises met teksten en foto’s van Claude Cahun uit de Jersey Heritage Trust. We organiseren met partners een spannend programma van activiteiten. In de loop van het jaar publiceren we dit via onze (online) kanalen, houd daarvoor onze website in de gaten.

Vrouw of man? Onze maatschappij is erg gefixeerd op gender. Claude Cahun daagde ons uit om daar anders over na te denken. Over zichzelf zei Cahun: ‘neuter is het enige gender dat altijd bij me past’. Dit zouden we tegenwoordig kunnen interpreteren als het non-binaire gender: niet passend in de hokjes man of vrouw. Sommige personen die zich vandaag de dag identificeren met het non-binaire gender verkiezen de voornaamwoorden ‘hen’ en/of ‘die’. Uit Cahuns teksten blijkt echter niet dat ze een voorkeur had voor andere voornaamwoorden dan vrouwelijke. Daarom kiest het Cobra Museum in de verwijzing naar Cahun ook voor vrouwelijke voornaamwoorden. Adres: Cobra Museum Sandbergplein 1, 1181 ZX Amstelveen