Zeer gevaarlijke stoffen bedreigen veilig recyclen van afvalstromen

Zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) kunnen het veilig recyclen van afvalstromen belemmeren in Nederland. Deze stoffen komen voor in een breed spectrum van afvalstromen. Voorbeelden zijn vlamvertragers in plastics, kleurstoffen in textiel of zware metalen in reststromen van de landbouw. Dit blijkt uit een verkennende studie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

ZZS worden door de Nederlandse overheid met voorrang aangepakt, omdat ze gevaarlijk zijn voor mens en milieu. Het gaat daarbij om stoffen die kankerverwekkend zijn, de voortplanting belemmeren, of zich ophopen in voedselketens. ZZS kunnen in afvalstromen zitten, omdat ze bewust aan het proces, of product zijn toegevoegd, of het kunnen verontreinigingen zijn. Het is lastig om een compleet beeld te krijgen van ZZS in afvalstromen, omdat vaak informatie ontbreekt over de werkelijke concentraties ervan in het afval. Het RIVM doet aanbevelingen om aan te geven welke ZZS en afvalstromen als eerste aandacht moeten krijgen (prioriteren). Ook adviseert het RIVM om een afwegingskader te ontwikkelen om de meest geschikte afvalverwerkingsoptie te selecteren.

(Bron Rijksoverheid - 2017)

Grondstofwinning wereldwijd in miljard ton tussen 1900-2005

Het Rijksbrede beleidsprogramma ‘Nederland circulair in 2050’ (pdf 72 pagina’s) benoemt vijf prioritaire ketens en sectoren voor de overgang naar een circulaire economie in Nederland: biomassa en voedsel, kunststoffen, de maakindustrie, de bouw en consumptiegoederen. Het RIVM onderzocht belangrijke afvalstromen in deze sectoren op de mate waarin ZZS voorkomen. De resultaten zijn bruikbaar voor de uitvoering van het Landelijke Afvalstoffen Plan (LAP), dat gericht is op risicomanagement zo lang ZZS nog in gebruik, of in omloop zijn. Het langere termijn streven moet zijn om veilige alternatieven voor ZZS te ontwikkelen, zodat ketens, ongeacht de latere toepassingen, op voorhand veilig zijn. Naast deze verkennende studie  heeft het RIVM concentratiegrenswaarden  afgeleid voor ZZS in afvalstromen.

Het Rijksbrede programma circulaire economie richt zich op de ontwikkeling naar een vóór 2050 te realiseren circulaire economie. De ambitie van het kabinet is om samen met maatschappelijke partners in 2030 een (tussen) doelstelling te realiseren van 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen). Met deze doelstelling op grondstoffengebruik sluit Nederland aan bij het ambitieniveau in vergelijkbare landen.

Het belangrijkste vraagstuk is de explosieve stijging van de vraag naar grondstoffen gedurende de afgelopen eeuw: de wereldbevolking is 34 keer meer materialen gaan gebruiken, 27 keer meer mineralen, 12 keer meer fossiele brandstoffen en 3,6 keer meer biomassa.

Zeer zorgwekkende stoffen? De selectiecriteria voor zeer zorgwekkende stoffen zijn vastgelegd in de Europese REACH Verordening. Het gaat om stoffen met één of meer van de volgende eigenschappen:

-kankerverwekkend

-mutageen (veroorzaakt genetische verandering)

-giftig voor de voortplanting 

-persistent, bioaccumulerend en giftig

-zeer persistent (blijvend) en zeer bioaccumulerend 

-of van soortgelijke zorg, zoals hormoonverstorende eigenschappen

De aanduiding ZZS is van betekenis voor professionals van overheden en bedrijven. De lokale vergunningverleners stellen eisen om de lozingen naar bijvoorbeeld water, of lucht van zeer zorgwekkende stoffen beter te reguleren.